Strażak jest funkcjonariuszem Państwowej Straży Pożarnej (PSP), który pełniąc służbę uczestniczy w akcjach ratowniczych, zabezpieczających, a także przy likwidacji zagrożeń związanych z wypadkami, katastrofami i innymi zdarzeniami.
Opis pracy
Strażak zajmuje się zwalczaniem pożarów, likwidacją miejscowych zagrożeń, a także szerokim zakresem działań ratowniczych, w tym ratownictwem chemicznym i ekologicznym, technicznym, wodnym i medycznym.
Obowiązki strażaka związane są z ratowaniem życia oraz zdrowia ludzi, zwierząt, a także ratowaniem mienia. Strażak może również zajmować stanowiska nie związane z bezpośrednimi działaniami ratowniczymi, co określają odrębne przepisy.
Specyfika pracy wymaga współdziałania, umiejętności pracy w grupie i podporządkowania się rozkazom przełożonych. Każdy strażak jest zarazem ratownikiem Państwowego Ratownictwa Medycznego i posiada uprawnienia w zakresie udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP)
1.
Podejmując służbę w Państwowej Straży Pożarnej, strażak składa ślubowanie, którego treść określa ustawa. Osoba wykonująca ten zawód odpowiada dyscyplinarnie za zawinione, nienależyte wykonywanie obowiązków służbowych oraz za czyny sprzeczne ze złożonym ślubowaniem. Odpowiada dyscyplinarnie również za popełnione przestępstwa lub wykroczenia, niezależnie od odpowiedzialności karnej.
Strażak jest zawodem mundurowym, w którym określono wytyczne dotyczące umundurowania.
Ze względu na interdyscyplinarny charakter zawodu, osoba pracująca jako strażak powinna posiadać zasób wiedzy i umiejętności z różnych dziedzin technicznych.
WAŻNE:
Strażak realizuje obowiązki przewidziane dla służby w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej oraz w aktach wykonawczych.
Sposoby wykonywania pracy
Strażak wykonuje swoja pracę z wykorzystaniem metod, technik i procedur związanych ze zwalczaniem pożarów i działaniami ratowniczymi. W szczególności jego działania polegają m.in. na:
- lokalizowaniu i eliminowaniu pożarów bądź innych sytuacji stwarzających potencjalne zagrożenie,
- zapewnianiu bezpieczeństwa cywili w przypadkach wiążących się z zagrożeniem ich życia lub zdrowia,
- minimalizowaniu strat materialnych.
Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2, 3.3 i 3.4. Kompetencje zawodowe.
Warunki pracy
Strażak pełni służbę w jednostkach ratowniczo-gaśniczych (JRG), w komendach miejskich, powiatowych i wojewódzkich PSP. Praca odbywa się w systemie zmianowym i codziennym.
Strażak pełniący służbę w systemie codziennym wykonuje pracę w pomieszczeniach biurowych.
Praca strażaka w trakcie akcji ratowniczych odbywa się zarówno w pomieszczeniach, jak i na wolnym powietrzu. Akcje ratownicze prowadzone są głównie w uciążliwych warunkach, często w ciasnych i trudno dostępnych miejscach, w dużym zadymieniu, niełatwym do przemieszczania się terenie (lasy, pola, góry, akweny, drogi, budynki i kompleksy budynków), w różnych warunkach atmosferycznych.
Poza warunkami bojowymi, praca strażaka pełniącego służbę w systemie zmianowym jako ratownik stanowiący obsadę pojazdów pożarniczych
2 (podział bojowy) odbywa się w strażnicach. Zakres wyposażenia strażnic jest uregulowany przez właściwe akty prawne.
Podczas wykonywania obowiązków zawodowych, strażak ma dostęp do pomieszczeń socjalnych, sanitarnych, do wypoczynku i rekreacji.
Ze względu na trudne warunkach i liczne zagrożenia życia i zdrowia, praca strażaka odbywa się w środkach ochrony indywidualnej, które minimalizują lub wykluczają negatywny wpływ czynników zewnętrznych na organizm strażaka.
Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.
Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy
Strażak w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:
- pojazdy pożarnicze,
- sprzęt ratowniczy i podręczny sprzęt gaśniczy (w tym m.in. gaśnice przenośne i przewoźne),
- sprzęt i armaturę do podawania wody (w tym m.in. węże ssawne i tłoczne, armaturę wodną, pianową),
- drabiny pożarnicze,
- ratowniczy sprzęt mechaniczny (w tym m.in. pilarki, przecinarki, młoty, wyciągarki),
- ratownicze zestawy hydrauliczne i pneumatyczne,
- sprzęt ochronny dróg oddechowych,
- ratowniczy sprzęt medyczny,
- agregaty prądotwórcze i oddymiające,
- środki gaśnicze,
- środki łączności.
WAŻNE:
Standardy wyposażenia jednostek ratowniczo-gaśniczych państwowej straży pożarnej w pojazdy gaśnicze i specjalne oraz w sprzęt i środki techniczne, jak również normy wyposażenia w sprzęt specjalistyczny, pojazdy i środki techniczne do ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych państwowej straży pożarnej.
Organizacja pracy
Osobę podejmującą służbę jako strażak w Państwowej Straży Pożarnej mianuje się strażakiem w służbie przygotowawczej na okres 3 lat. Po odbyciu służby przygotowawczej strażak zostaje mianowany na stałe.
Czas służby strażaka nie może przekraczać przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym 6 miesięcy. Strażak zatrudniony w jednostkach organizacyjnych PSP pracuje w dwóch systemach pracy:
- zmianowym (system polega na wykonywaniu zadań służbowych i pełnieniu dyżurów, trwających nie dłużej niż 24 godziny, po których następują co najmniej 24 godziny wolne od służby),
- codziennym (polega na wykonywaniu zadań służbowych po 8 godzin dziennie od poniedziałku do piątku).
Strażak może być wyznaczony przez przełożonego do wykonywania zadań służbowych poza rozkładami czasu służby. W ramach codziennego rozkładu czasu służby strażak może być wyznaczony do pełnienia, w dowolnym czasie, dyżuru trwającego nie dłużej niż 24 godziny, po którym następują co najmniej 24 godziny wolne od służby. W ramach czasu wolnego strażaka można wyznaczyć do pełnienia dyżuru domowego.
Organizacja pracy jest określona regulaminami i harmonogramami. Regulamin szczegółowo określa:
- zakres obowiązków, jakie muszą być wykonane danego dnia tygodnia w strażnicy,
- regulacje dotyczące czasu oraz częstotliwości wykonywania takich zadań, jak: szkolenia załogi, prace gospodarcze, zajęcia sportowe, prace konserwatorskie sprzętu specjalistycznego.
Strażak pracujący w podziale bojowym w momencie otrzymania zgłoszenia o wystąpieniu zagrożenia niezwłocznie przerywa dotychczas wykonywane obowiązki i udaje się w miejsce, w którym doszło do zdarzenia. Działania na miejscu koordynowane są przez funkcjonariuszy posiadających odpowiednie uprawnienia do zajmowania stanowisk, związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi.
Strażacy pracują w tzw. rotach
3, czyli dwuosobowych zastępach
6, w których jedna osoba pełni rolę przodownika, druga zaś rolę pomocnika. Rota wykonuje zadania wskazane przez kierującego działaniami ratowniczymi.
Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka
Zawód strażak niesie za sobą wiele zagrożeń dla bezpieczeństwa pracy człowieka, w tym ryzyko:
- poparzeń skóry i dróg oddechowych przez gorące powierzchnie i gazy,
- odniesienia ran kłutych i ciętych spowodowanych przez ostre przedmioty, szkło, metal,
- urazu w wyniku uderzenia, przygniecenia przez spadające elementy konstrukcji, gruz,
- wypadku komunikacyjnego podczas wyjazdu do akcji,
- zatrucia substancjami chemicznymi powstającymi podczas pożarów,
- urazów przy pracy z narzędziami hydraulicznymi, pneumatycznymi, elektrycznymi,
- urazów na skutek pracy na wysokościach,
- dyskomfortu cieplnego przy pracy zimą na akwenach oraz podczas pożarów, poparzeń na skutek wysokiej temperatury podczas działań gaśniczych,
- kontaktu i zakażenia czynnikami biologicznymi powodującymi choroby zakaźne, którego źródłem mogą być ratowane osoby, zwierzęta lub ludzie.
Strażak pracuje przez wiele godzin, często w systemie pracy dyżurowej, co stanowi źródło stresu. Zdarzenia związane z akcjami ratowniczymi mogą wywoływać stres pourazowy.
Wymagania psychofizyczne
Dla pracownika wykonującego zawód strażak ważne są:
w kategorii wymagań fizycznych
- sprawność fizyczna,
- ogólna wydolność fizyczna,
- sprawność układu krążenia,
- sprawność układu oddechowego,
- sprawność układu kostno-stawowego,
- sprawność układu mięśniowego,
- sprawność narządu wzroku,
- sprawność narządu słuchu,
- sprawność zmysłu węchu,
- sprawność narządów równowagi;
w kategorii sprawności sensomotorycznych
- koordynacja wzrokowo-ruchowa,
- szybki refleks,
- brak lęku przed wysokością,
- spostrzegawczość,
- ostrość wzroku,
- ostrość słuchu,
- zręczność rąk i palców,
-
czucie dotykowe,
- rozróżnianie barw;
w kategorii sprawności i zdolności
- zdolność koncentracji uwagi,
- dobra pamięć,
- podzielność uwagi,
- zdolność analizowania sytuacji i podejmowania ryzyka,
- zdolność do przestrzegania reguł, przepisów i standardów,
- łatwość przerzucania się z jednej czynności na drugą,
- współdziałanie i współpraca w zespole (grupie),
- zdolność nawiązania kontaktu z ludźmi,
- zdolność skutecznego przekonywania,
- zdolność skutecznego negocjowania;
w kategorii cech osobowościowych
- radzenie sobie ze stresem,
- odwaga,
- komunikatywność,
- gotowość podporządkowania się,
- gotowość do pracy w szybkim tempie,
- gotowość do pracy w różnych warunkach środowiskowych,
- gotowość do współdziałania,
- odporność emocjonalna,
- gotowość do podejmowania ryzyka,
- operatywność i skuteczność,
- odpowiedzialność za działania zawodowe,
- samokontrola,
- wytrwałość i cierpliwość,
- odpowiedzialność proekologiczna,
- dyspozycyjność,
- gotowość do ustawicznego uczenia się.
Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.5. Kompetencje społeczne; 3.6. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.
Wymagania zdrowotne
Praca w zawodzie strażak pod względem obciążenia fizycznego należy do kategorii prac bardzo ciężkich. Występuje w niej również obciążenie umysłowe, związane np. pracą pod presją czasu, podejmowaniem szybkich i trafnych decyzji, radzeniem sobie ze stresem. Z tego powodu przyjmowane do służby są wyłącznie osoby w pełni sprawne i zdrowe, o silnej budowie ciała i zrównoważonej psychice. Duże znaczenie ma wysoka ogólna wydolność fizyczna, sprawność układu kostno-stawowego, układu krążenia i układu mięśniowego, ponieważ strażak pracuje najczęściej w ruchu i pod obciążeniem.
Istotna jest sprawność układu oddechowego, gdyż często istnieje potrzeba pracy w powietrznych aparatach oddechowych. Duża sprawność narządów wzroku, słuchu oraz zmysłu węchu, jak również zmysłu dotyku pozwala odbierać strażakowi wszelkie sygnały, świadczące o zmianie sytuacji bądź niebezpieczeństwie. Do prac na wysokości niezbędna jest również duża sprawność narządów równowagi.
Strażak jest obowiązany utrzymywać sprawność fizyczną zapewniającą wykonywanie przez niego zadań służbowych, w szczególności poprzez uczestnictwo w zajęciach z wychowania fizycznego lub zajęciach sportowych, których charakter, formy organizacyjne i sposób finansowania określa (uwzględniając charakter służby w Państwowej Straży Pożarnej) minister właściwy do spraw wewnętrznych.
WAŻNE:
O stanie zdrowia i ewentualnych przeciwwskazaniach do wykonywania zawodu orzeka lekarz medycyny pracy. Szczegółowe wytyczne dotyczące wymagań zdrowotnych względem kandydatów do służby w Państwowej Straży Pożarnej określone są w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie wykazu chorób i ułomności, wraz z kategoriami zdolności do służby w Policji, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służbie Ochrony Państwa.
Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.
Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie
Zgodnie z obowiązującymi aktualnie przepisami (2018 r.), strażak powinien posiadać wykształcenie co najmniej średnie lub średnie branżowe. Preferowane jest ukończenie szkoły policealnej w zawodzie pokrewnym technik pożarnictwa.
WAŻNE:
Państwowa Straż Pożarna posiada własny system kształcenia i szkolenia. Składa się on z dwóch podsystemów, z których jeden odpowiada za podwyższanie kwalifikacji ogólnych, przygotowując młodych ludzi do zawodu strażaka, technika pożarnictwa lub inżyniera pożarnictwa, natomiast drugi związany jest z podwyższaniem kwalifikacji zawodowych w strukturach straży.
Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie
Zgodnie z obowiązującymi aktualnie przepisami (2018 r.), uprawnionym do pełnienia służby jako strażak w Państwowej Straży Pożarnej jest obywatel polski, niekarany, korzystający z pełni praw publicznych, posiadający zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia tej służby.
Atutem przy zatrudnianiu może być między innymi posiadanie:
- certyfikatu potwierdzającego odbycie szkolenia podstawowego w zawodzie strażak (organizowanego przez komendy wojewódzkie PSP),
- tytułu zawodowego technik pożarnictwa (po ukończeniu szkoły aspirantów Państwowej Straży Pożarnej),
- dyplomu potwierdzającego kwalifikację zawodową MS.20 Wykonywanie działań ratowniczych, zdobytą w toku edukacji formalnej lub na kwalifikacyjnych kursach zawodowych,
- tytułu ratownika (po ukończeniu kursu np. w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy KPP),
- udokumentowanego wyszkolenia pożarniczego w ochotniczej straży pożarnej.
Przyjęcie kandydata do służby w Państwowej Straży Pożarnej poprzedza postępowanie kwalifikacyjne, które zarządza i prowadzi kierownik jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej. Ma ono na celu ustalenie, czy kandydat spełnia warunki przyjęcia do służby w PSP. Postępowanie kwalifikacyjne składa się z następujących etapów:
- ocena złożonych dokumentów związanych z postępowaniem kwalifikacyjnym,
- test sprawności fizycznej,
- rozmowa kwalifikacyjna,
- ustalenie zdolności fizycznej i psychicznej do pełnienia służby w Państwowej Straży Pożarnej.
Kandydat ubiegający się o przyjęcie do służby w Państwowej Straży Pożarnej jest obowiązany dostarczyć przed przystąpieniem do testu sprawności fizycznej zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych.
W przypadku, gdy nabór do pełnienia służby w Państwowej Straży Pożarnej jest prowadzony na stanowisko wymagające szczególnych predyspozycji i umiejętności, kierownik jednostki organizacyjnej PSP może zarządzić przeprowadzenie następujących dodatkowych etapów postępowania kwalifikacyjnego:
- test wiedzy,
- test kompetencyjny,
- sprawdzian lęku wysokości (akrofobia),
- sprawdzian z pływania.
Każdy strażak podlega stałej, regularnej kontroli umiejętności oraz stanu zdrowia.
WAŻNE:
Szczegółowe wymagania kwalifikacyjne dla osób ubiegających się o podjęcie służby jako strażak w PSP określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie postępowania kwalifikacyjnego o przyjęcie do służby w Państwowej Straży Pożarnej.
Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.
Możliwości rozwoju zawodowego i awansu
Rozwój zawodowy i ścieżka awansu strażaka zależy od jego aspiracji oraz poziomu wykształcenia. Zgodnie z ustawą o Państwowej Straży Pożarnej, wyróżnia się cztery korpusy pracowników straży pożarnej:
- pracowników szeregowych (do którego należą strażak i starszy strażak),
- podoficerów,
- aspirantów straży pożarnej,
- oficerów.
Stopień strażaka i starszego strażaka nadają przełożeni uprawnieni do mianowania na stanowiska służbowe. Stopień strażaka nadaje się z dniem mianowania na pierwsze stanowisko służbowe w Państwowej Straży Pożarnej.
Kolejny wyższy stopień może być nadany stosownie do posiadanych kwalifikacji zawodowych oraz w zależności od zajmowanego stanowiska i opinii służbowej. Nadanie tego stopnia nie może jednak nastąpić wcześniej niż po przesłużeniu 1 roku w stopniu strażaka.
Każdy strażak może dalej dokształcać się na kursach uzupełniających, pozwalających na uzyskanie stanowisk przewidzianych dla podoficerów lub kontynuować naukę w jednej ze szkół kształcących kadrę aspirancką i oficerską.
Możliwości potwierdzania kompetencji
Strażak ma możliwość potwierdzania kompetencji w ośrodkach oraz szkołach działających w ramach systemu kształcenia Państwowej Straży Pożarnej.
Kwalifikacje przydatne do wykonywania zawodu, a wyodrębnione w zawodach w pokrewnych, dla których prowadzi się kształcenie w systemie szkolnictwa zawodowego, można potwierdzić przed Okręgową Komisją Egzaminacyjną. W szczególności dotyczy to kwalifikacji MS.20 Wykonywanie działań ratowniczych (technik pożarnictwa).
Kompetencje strażaka w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP) potwierdza zaświadczenie o ukończeniu kursu i zdobycie tytułu ratownika, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl
Osoba zatrudniona w zawodzie strażak może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodzie pokrewnym:
|
Nazwa zawodu pokrewnego
zgodnie z Klasyfikacją zawodów i specjalności
|
Kod zawodu
|
|
Technik pożarnictwaS
|
311919
|
